Jak oczyścić wodę w studni? Dezynfekcja studni i chlorowanie

Posiadanie własnej studni to dla wielu właścicieli domów synonim niezależności i dostępu do świeżej wody. Jednak aby woda ze studni była bezpieczna do spożycia i użytku gospodarczego, wymaga regularnej kontroli i konserwacji. Kluczowym elementem dbania o własne ujęcie jest okresowe czyszczenie i dezynfekcja. Zaniedbania w tym zakresie mogą prowadzić nie tylko do pogorszenia smaku wody czy pojawienia się nieprzyjemnego zapachu, ale przede wszystkim do skażenia bakteriologicznego, stanowiącego zagrożenie dla zdrowia.

W tym artykule przeprowadzimy Cię przez cały proces, wyjaśniając, kiedy i jak skutecznie przeprowadzić dezynfekcję studni oraz chlorowanie studni.

Dlaczego regularne czyszczenie i dezynfekcja studni są tak ważne?

Woda w studni, mimo że pochodzi z głębszych warstw ziemi, jest narażona na różnego rodzaju zanieczyszczenia. Mogą to być bakterie (np. E. coli), wirusy, grzyby, a także zanieczyszczenia chemiczne pochodzące z nieszczelnych szamb, nawozów rolniczych czy spływów powierzchniowych.

Regularne czyszczenie i odkażanie studni pozwala na:

• Ochronę zdrowia: Eliminację szkodliwych mikroorganizmów, które mogą powodować poważne choroby układu pokarmowego. Chodzi o zapewnienie jakości wody odpowiadającej wymaganiom sanitarnym.
• Poprawę parametrów wody: Usunięcie osadów, mułu z dna studni oraz zanieczyszczeń wpływających na mętność, barwę, zapach i smak wody.
• Utrzymanie wydajności studni: Zalegające na dnie studni osady (jak drobny piasek czy gruby piasek) mogą z czasem blokować wejście wody do studni, co zmniejsza wydajność studni.
• Przedłużenie żywotności instalacji: Czysta woda to mniejsze ryzyko awarii pompy i innych elementów systemu wodociągowego.

Kiedy należy przeprowadzić dezynfekcję studni?

Dezynfekcję studni powinno się przeprowadzać profilaktycznie, najlepiej raz w roku lub co dwa lata, aby utrzymać wysoką jakość wody.

Istnieją jednak sytuacje, które bezwzględnie wymagają podjęcia natychmiastowych działań:

• Po wybudowaniu nowej studni: przed pierwszym czerpaniem wody do celów spożywczych.
• Po każdym zalaniu studni: wody powodziowe lub obfite opady deszczu mogą wprowadzić do studni zanieczyszczenia powierzchniowe.
• Po długim okresie nieużywania studni: kiedy woda stała przez wiele miesięcy.
• Po pracach remontowych: takich jak naprawa pompy, wymiana rur, uszczelnianie kręgów czy założenie pompy.
• W przypadku przypadkowego zanieczyszczenia studni: np. w przypadku wpadnięcia do niej małego zwierzęcia.
• Gdy badanie laboratoryjne wykaże skażenie: jeśli próbka wody przyniesie niepokojące wyniki.

Przy zauważalnej zmianie jakości wody: pojawienie się mętności, dziwnego zabarwienia, nieprzyjemnego zapachu lub smaku.

Jak przygotować się do czyszczenia i dezynfekcji studni?

Zanim przystąpisz do procesu czyszczenia, musisz się odpowiednio przygotować.

Ocena typu studni

Inaczej postępuje się ze studnią kopaną (kręgową), a inaczej z głębinową (wierconą). W przypadku studni kopanej istniała możliwość zejścia do środka (choć jest to niezalecane i niebezpieczne bez doświadczenia i asekuracji), a to pozwala na mechaniczne czyszczenie ścian. Studnie głębinowe czyści się głównie chemicznie i przez intensywne płukanie.

Bezpieczeństwo

Prace przy studniach, zwłaszcza kopanych, wiążą się z ryzykiem. Należy uważać na możliwość osunięcia się gruntu, a w przypadku wchodzenia do środka – na obecność szkodliwych gazów. Jeśli nie masz doświadczenia, rozważ wynajęcie profesjonalnej firmy.

Narzędzia i materiały

Przygotuj pompę do wypompowania wody (jeśli planujesz czyszczenie mechaniczne), szczotkę na długim trzonku lub myjkę ciśnieniową (wysokim ciśnieniem), wiadro, linę oraz środek do dezynfekcji (wapno chlorowane lub podchloryn sodu).

Obliczenie ilości wody

Zmierz głębokość wody w studni oraz jej średnicę, aby oszacować objętość wody (V = π r² h, gdzie r to promień, a h to wysokość słupa wody). Jest to kluczowe do prawidłowego dawkowania środka dezynfekującego.

Etapy czyszczenia i dezynfekcji studni krok po kroku

Etap 1: Czyszczenie mechaniczne (głównie dla studni kopanych)

1. Wypompowanie wody: Opróżnij studnię za pomocą pompy. Pamiętaj, aby wodę odprowadzić w bezpieczne miejsce, z dala od innych ujęć wody czy wrażliwych roślin.
2. Czyszczenie ścian: Dokładnie wyszoruj wewnętrzne ściany studni (cembrowinę) za pomocą szczotki lub myjki ciśnieniowej, usuwając glony, osady i inne zanieczyszczenia.
3. Usunięcie osadów z dna: Wybierz muł, piasek i inne zanieczyszczenia zgromadzone na dnie studni.
4. Kontrola stanu technicznego: Sprawdź stan kręgów, uszczelnień i ewentualnie dokonaj niezbędnych napraw.

Po zakończeniu czyszczenia mechanicznego poczekaj, aż woda ponownie napłynie do studni, najlepiej do stałego poziomu.

Etap 2: Dezynfekcja chemiczna (chlorowanie)

Chlorowanie studni jest najpopularniejszą metodą dezynfekcji wody. Wykorzystuje się do tego preparaty na bazie chloru, najczęściej wapno chlorowane lub płynny podchloryn sodu. Kluczowe jest odpowiednie dawkowanie.

Wybór środka

• Podchloryn sodu (NaOCl): Zwykle dostępny w postaci roztworu 15%. Jest łatwiejszy w użyciu, ale mniej stabilny niż wapno.
• Wapno chlorowane (Ca(ClO)₂): Dostępne jako proszek lub granulat. Zawiera zazwyczaj 25-35% czynnego chloru. Wymaga dokładnego rozpuszczenia w wodzie przed użyciem.

Obliczenie dawki

Celem jest uzyskanie stężenia czynnego chloru w wodzie na poziomie ok. 100-200 mg/l (w zależności od stopnia zanieczyszczenia i zaleceń producenta środka).

Standardowo zaleca się stosowanie około 150-300g wapna chlorowanego (zawierającego 30% aktywnego chloru) lub 0,5-1 litra 15% roztworu podchlorynu sodu na każdy 1 m³ (1000 litrów) wody w studni. Uwaga: Dawki mogą się różnić, zawsze sprawdzaj instrukcję na opakowaniu produktu! Przykładowo, czasem podaje się dawkę orientacyjną jak czubata łyżeczka herbaty wapna chlorowanego na dwa kubki wody – ale jest to bardzo nieprecyzyjne i należy stosować obliczenia oparte na objętości i zaleceniach producenta.

Przygotowanie roztworu

Odmierzoną ilość wapna chlorowanego lub podchlorynu sodu należy dokładnie rozpuścić w kilku-kilkunastu litrach czystej wody w wiadrze. Stworzysz w ten sposób przygotowany roztwór lub rozcieńczony roztwór środka dezynfekującego. Nigdy nie wsypuj proszku bezpośrednio do studni!

Aplikacja roztworu

Wlej rozcieńczony roztwór chlorowanego lub podchlorynu sodu do studni. Staraj się rozprowadzić go równomiernie, polewając ściany studni ponad lustrem wody.

Mieszanie

Po wlaniu roztworu wymieszaj wodę w studni. Można to zrobić poprzez nabieranie wody wiadrem i wlewanie jej z powrotem z wysokości lub przez krótkotrwałe uruchomienie pompy (jeśli jest zainstalowana i przystosowana do tłoczenia wody z chlorem – sprawdź instrukcję pompy!). Mieszanie zapewni równomierne rozprowadzenie środka dezynfekującego.

Czas kontaktu

Pozostaw studnię z roztworem chloru na 12 do 24 godzin. W tym czasie nie należy czerpać wody do celów spożywczych ani gospodarczych. Dobrze jest zabezpieczyć dostęp do studni.

Etap 3: Płukanie studni

Po upływie wyznaczonego czasu (12-24h) należy dokładnie wypłukać studnię, aby usunąć resztki chloru i produkty reakcji.

1. Pompowanie: Włącz pompę i pompuj wodę aż do zaniku zapachu chloru. Może to potrwać kilka godzin, a nawet dni, w zależności od wielkości studni i dawki chloru. Wodę z płukania odprowadzaj w bezpieczne miejsce – nie do szamba (chlor zabija florę bakteryjną), nie na ogród warzywny i z dala od cieków wodnych.
2. Kontrola zapachu: Płucz tak długo, aż woda będzie klarowna i zniknie charakterystyczny zapach chloru. Możesz co jakiś czas pobierać próbki do szklanki, aby ocenić zapach.

Etap 4: Badanie wody

Po zakończeniu całego procesu czyszczenia i dezynfekcji studni odczekaj kilka dni na ustabilizowanie się parametrów wody (aż nastąpi pełny powrót wody i jej wymiana). Następnie koniecznie zleć badanie fizykochemiczne i bakteriologiczne wody w lokalnej stacji sanitarno-epidemiologicznej (Sanepid) lub akredytowanym laboratorium. Tylko badanie da pewność, że woda ze studni jest bezpieczna i odpowiadająca wymaganiom sanitarnym w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia. Jeśli w wodzie nadal znajdują się zanieczyszczenia, może być konieczne powtórzenie dezynfekcji lub rozważenie instalacji systemów uzdatniania wody.

Alternatywne metody dezynfekcji

Chociaż chlorowanie studni jest najczęstszą metodą szokowej dezynfekcji wody, warto wspomnieć o innych rozwiązaniach:

Lampy UV

Lampy UV (lampę bakteriobójczą) instaluje się na stałe w systemie wodociągowym. Promieniowanie ultrafioletowe skutecznie niszczy DNA bakterii i wirusów, zapewniając ciągłe odkażanie wody. Jest to metoda ekologiczna, niezmieniająca smaku ani zapachu wody, ale nie usuwa ona zanieczyszczeń mechanicznych ani chemicznych i nie zastępuje potrzeby okresowego czyszczenia i szokowej dezynfekcji studni.

Czyszczenie chemiczne

W przypadku problemów z osadami mineralnymi (np. żelazo, mangan) może być konieczne specjalistyczne czyszczenie chemiczne studni z użyciem dedykowanych preparatów.

Podsumowanie

Regularne czyszczenie i dezynfekcja studni to fundament dbania o bezpieczeństwo i jakość wody z własnego ujęcia. Pamiętaj, aby przeprowadzić dezynfekcję systematycznie oraz zawsze po potencjalnym skażeniu lub pracach remontowych. Proces ten, choć wymaga staranności, jest kluczowy dla zdrowia Twojej rodziny i prawidłowego funkcjonowania studni. Nie zapominaj o końcowym badaniu próbki wody, które jest ostatecznym potwierdzeniem skuteczności działań i pozwala spokojnie korzystać z zasobów własnej studni.